मधेश आन्दोलनका नाममा ६ करोड निकासा

काठमाडौं, १४ असार । मधेश आन्दोलनका क्रममा मारिएका र घाइतेलाई सरकारले अहिलेसम्म ६ करोड रुपैयाँभन्दा बढी उपलब्ध गराएको छ ।

मारिएका व्यक्तिका आश्रितलाई सहिद परिवारसरह १०र१० लाख रुपैयाँ दिने र सबै घाइतेको उपचार खर्च बेहोर्ने मन्त्रिपरिषद्को निर्णयअनुसार गृह मन्त्रालयले सम्बद्ध सबै जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा रकम निकासा गरिसकेको छ । अधिकांश आश्रित परिवारले रकम बुझिसकेका छन् । कान्तिपुर दैनिकका अनुसार

मधेशसहित विभिन्न आन्दोलनमा पहिचान भएका अधिकांश घाइते र तिनका कुरुवाले समेत उपचार खर्च बुझिसकेका छन् । प्रदेशको सीमांकनसम्बन्धी विभिन्न आन्दोलन क्रममा प्रदर्शनकारी र प्रहरी गरी ५७ जनाको मृत्यु भएको थियो । आन्दोलनमा घाइते भएकाहरूको सबै विवरण गृह मन्त्रालयमा अझै आइसकेको छैन । जति पहिचान भएका छन्, तीमध्ये धेरैजसोले उपचार बापतको रकम बुझेका छन् ।

गृह मन्त्रालयका अनुसार ४४ आन्दोलनकारीका परिवारलाई राहत दिन रकम निकासा भइसकेको छ । ४४ मध्ये ४० जना मधेस आन्दोलनमा मारिएका हुन् भने ४ जना जुम्ला र सुर्खेतको आन्दोलनमा । मधेस आन्दोलनमा मारिएका ४० मध्ये ३७ जनाका परिवारलाई १०र१० लाख रुपैयाँ निकासा गरिएको र तीन जनाका परिवारलाई ५र५ लाख रुपैयाँ उपलब्ध गराइसकेको मन्त्रालयले जनाएको छ । जुम्ला र सुर्खेत आन्दोलनमा मारिएका ४ जनाको परिवारलाई पनि १०र१० लाख रुपैयाँ राहत दिइसकेको गृहले जनाएको छ ।

मन्त्रालयका अनुसार आन्दोलनकारी मृतकका परिवारका लागि मात्र कुल ४ करोड २५ लाख रुपैयाँ निकासा गरिसकिएको छ । कैलाली, नवलपरासी, बर्दिया र महोत्तरीको आन्दोलनका क्रममा मारिएका ११ प्रहरीका आश्रित परिवारले समेत राहत रकम पाइसकेका छन् । उनीहरूलाई पनि सरकारले जिल्ला प्रशासन कार्यालयमार्फत १०र१० लाख रुपैयाँ दिएको हो । नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीले मृतक प्रहरीका परिवारलाई प्रहरी कल्याण कोषबाट १३ लाख २५ हजारका दरले थप राहत रकम प्रदान गरेको छ । मृतक प्रहरीका हरेक परिवारले सरकार र कोषबाट गरी कुल २३ लाख २५ हजार रुपैयाँ राहत प्राप्त गरेका छन् ।

‘सबैको रकम जिल्लामा पुगिसकेको छ र अधिकांश पीडित तथा घाइतेले राहत र उपचार खर्च प्राप्त गरिसकेका छन्,’ गृहका अधिकारीले भने, ‘कसैले नपाएको भए सम्बन्धित जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा सम्पर्क गरेपछि पाउनेछन् ।’

सीमांकन विवाद सल्टाउन वार्तामा बस्न सरकार र आन्दोलनरत मधेसी मोर्चाबीच तीनपटक चिठी आदानप्रदान भइसकेको छ । तर दुवैतर्फका चिठीमा क्षतिपूर्ति र उपचार खर्चको विषयमा जुहारी चलिरहेको छ । सरकारले मृतकका आश्रित परिवार र घाइतेहरूलाई राहत रकम र उपचार खर्च उपलब्ध गराइसकेको दाबी गर्ने गरेको छ भने मधेसी दलहरूले मृतकका परिवार र घाइतेले रकम नपाएको भन्दै विवाद गरिरहेका छन् ।

पैसा व्यक्तिलाई दिने कि पार्टीलाई भन्ने विवादका कारण सरकार र मधेसी दलहरूबीच असमझदारी सिर्जना भएको गृहका अधिकारी बताउँछन् । ‘हामीले राहत रकम मृतकका परिवार र उपचार खर्च घाइतेलाई दिने हो, पार्टीलाई दिन मिल्दैन,’ गृहका अधिकारीले भने । ती अधिकारीका अनुसार आन्दोलनकारी दलकै मागअनुसार मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबाट मृतकका परिवारलाई राहत र घाइतेलाई उपचार खर्च निकासा दिइएको हो । ‘त्यस्तो रकम सम्बन्धित व्यक्तिलाई नै दिने हो र सरकारले व्यक्तिहरूलाई नै पैसा उपलब्ध गराइरहेको छ,’ कानुनमन्त्री अग्नि खरेलले कान्तिपुरसँग भने, ‘अधिकांशले पाइसकेका छन् ।’

सरकारले मृतकका आश्रित परिवार र घाइतेलाई उपचार खर्च सिधै उपलब्ध गराएकामा मधेसी दलहरू भने सन्तुष्ट छैनन् । मधेसी दलका नेताहरूले पार्टीको संरचनामार्फत घाइते र मृतकका परिवारलाई क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराउनुपर्ने अडान अनौपचारिक रूपमा राख्दै आएका छन् । ‘क्षतिपूर्ति उपलब्ध भए पनि त्यो व्यक्तिको नाममा भइरहेको छ,’ मधेसी मोर्चाका नेता लक्ष्मणलाल कर्णले कान्तिपुरसित भने, ‘मोर्चाका नाममा विभिन्न अस्पतालहरूमा उपचार खर्चको रकम तिर्न बाँकी छ, व्यक्तिको नाममा दिँदा हाम्रो उधारो बाँकी नै रहने भयो ।’

गृह मन्त्रालयले जिल्ला प्रशासन कार्यालयमार्फत पहिचान भएका घाइते र तिनका कुरुवाको खर्चसमेत भुक्तानी गरिरहेको छ । मन्त्रालयका अनुसार १९ घाइतेका लागि ३१ लाख १७ हजार ५ सय ६१ रुपैयाँ निकासा भइसकेको छ । १९ मध्ये १३ जनाले भुक्तानी लिइसकेका छन् । ६ घाइतेको उपचार खर्च भुक्तानी हुन बाँकी छ । १९ घाइतेका कुरुवाको २२ हजार ८ सय रुपैयाँ बराबारको खर्च पनि सरकारले तिरिदिएको छ ।

रूपन्देहीको घटनामा घाइते भएका थप २१ जनाका लागि १६ लाख २४ हजार ७३ रुपैयाँसमेत निकासा हुने गरी गृह मन्त्रालयले अर्थमा पत्राचार गरिसकेको छ । सरकारले उपचार खर्चको बिल अनुसारमात्र भुक्तानी दिने गरेको छ । कतिपय घाइतेका नाममा फर्जी बिलसमेत आएको गृह मन्त्रालय स्रोतले जनायो । सुषमा कोइराला मेमोरियल अस्पतालबाट भोगेन्द्र यादव र मान्सी राउतको उपचार खर्चबापत ४ लाख ८९ हजार ७ सय २० रुपैयाँको नक्कली बिल पेस भएको मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ । सक्कली बिल पेस भए उनीहरू दुवैको उपचार खर्च सरकारले दिने गृहका अधिकारीले बताए ।

कपिलबस्तुका नइम धुनिया, धीरज पाण्डे र रोशन रैदासको घाइते हुँदा र बिल पेस हुँदा नाम फरक परेकाले नाता प्रमाणित गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । उनीहरूको नामको २ लाख ४७ हजार ७ सय ६३ रुपैयाँ उपचार खर्च नाम प्रमाणित भएपछि भुक्तानी दिइने ती अधिकारीले जनाए ।

क–कसका नाममा भयो पैसा निकासा रु

१० लाख पाउने

१। यामबहादुर बीसी, सुर्खेत

२। गोपालसिंह रजवार, सुुर्खेत

३। टीकाराम गौतम, सुर्खेत

४। राजेन्द्रकुमार राउत, सप्तरी

५। हरिबहादुर कुँवर, जुम्ला

६। टेकबहादुर साउद, मनुवा–२ कैलाली

७। राजकिशोर ठाकुर, मठिया–६ रौतहट

८। दुर्गेश यादव, कम्हरिया–३ रूपेन्देही

९। दिलीपकुमार चौरसिया, मनियारी–६ पर्सा

१०। धर्मराज सिंह राजपुत, भवानीपुर–५ पर्सा

११। दीनानाथ साह गोड, पसौनी–५ बारा

१२। जयप्रकाश साह ९भोला साह०, पसौनी–८ बारा

१३। सोहनप्रसाद गुप्ता, तेलकुँवा बारा

१४। हिफाजत मियाँ, कलैया नगरपालिका–१० बारा

१५। करण सिंह, नौबस्ता–२ बाँके

१६। रविलाल गुरुङ, तार्कुघाट–१ लमजुङ

१७। रामकृष्ण राउत, पोर्ताहा–१ सप्तरी

१८। रामविवेक यादव, महोत्तरी–५

१९। रोहन चौधरी, जलेश्वर–७ महोत्तरी

२० मसुवा भन्ने अमित कापर, जलेश्वर–७ महोत्तरी

२१। रामशिलादेवी मण्डल, हात्तीलेट महोत्तरी

२२। गणेश चौधरी, जलेश्वर–७ महोत्तरी

२३। सञ्जय चौधरी, छिनेश्वरनाथ–५ धुनषा

२४। निकु यादव, गोपालपुर–२ घनुषा

२५। दिलीप यादव, सिनुरजोडा–४ धनुषा

२६। कुन्दनकुमार पटेल गोनाहा–७ रूपन्देही

२७। विनोद लाकोल, गोनाहा–६ रूपन्देही

२८ राजकुमार बराई, गोनाहा–६ रूपन्देही

२९। रञ्जना सिंह, सिलौटिया–८ रूपन्देही

३०। रोशन दुरा, तनहुँ

३१। वीरेन्द्र विच्छा, पिगौना–४ महोत्तरी

३२। शत्रुधन राउत, कुर्मी

३३। नन्दनी पाण्डे, रूपन्देही

३४। सोमती मुराउ, रूपन्देही

३५। नागेश्वर यादव, जमुनी मध्यपुरा–९ रूपन्देही

३६। वीरेन्द्र राम, डढा–७ सप्तरी

३७। दिपिल राह, राजविराज–१ सप्तरी

३८। शम्शतबरेज, रौतहट

३९। द्रोपदीदेवी चौधरी, रंगेली–४ मोरङ

४०। महादेव ऋषिदेव, बरडंगा–२ मोरङ

४१। शिवु माझी, डाइनियाँ–९ मोरङ

५ लाख पाउने

१। रामेश्वर पासी, बोदवार–३ रूपन्देही

२। चिन्कु चौधरी, कैलाली

३। सुनील यादव, रूपन्देही

१० लाख पाउने प्रहरी

लक्ष्मण न्यौपाने, बलराम विष्ट, केशव बोहोरा, लक्ष्मण खडका, लोकेन्द्र चन्द, राविहारी थारू, ललित साउद,

जनक नेगी, काशीराम कामी, देवबहादुर पाण्डे र थमनबहादुर विक

उपचार खर्च पाउने घाइते

भुक्तानी भइसकेको

जाकिर मियाँ तेली ९पर्सा०, प्रज्वल तिवारी ९पर्सा०, पन्नालाल यादव ९पर्सा०, अमिरलाल पाल ९पर्सा०, विजय यादव ९पर्सा०, मन्सी राउन पटेल ९पर्सा०, उपेन्द्र यादव

९पर्सा०, सिवेन्द्र महतो ९महोत्तरी०, शंकर पासवान ९महोत्तरी०, सुनीलकुमार दास ९धनुषा०, कामेश्वर पण्डित ९धनुषा०, लालबाबु पटेल ९रौतहट० र रेणुदेवी ९रौतहट०

भुक्तानी हुन बाँकी

सुरेशकुमार यादव ९बारा०, सन्तोष साह

९महोत्तरी०, विटु झा ९धनुषा०, शेखमनुदिन

९रौतहट०, विकासकुमार यादव ९धनुषा० र वीरेन्द्र विच्छा ९महोत्तरी०